Được giác ngộ từ rất sớm, ông Nguyễn Bùi ở thôn Phú Mỹ, xã Đại Minh (H. Đại Lộc) dự Việt Minh chống Pháp. Với cương vị Xã đội trưởng Đại Minh, ông chỉ huy và trực tiếp đã lập được nhiều chiến công, đặc biệt là trận đánh Pháp ở đồn Phú Mỹ. Sau Hiệp định Genève, ông được tổ chức cắt cử ở lại miền Nam hoạt động chờ tổng tuyển cử, nhưng chính quyền Ngô Đình Diệm trở mặt bội phản hiệp ước, cùng với việc tiếp quản vùng tự do, truy bắt tất cán bộ đảng viên và những gia đình mà chúng cho là hệ trọng Cộng sản... Rồi đánh đập, tra tấn, thủ tiêu . Từ chỗ hoạt động công khai, ông Bùi đi vào hoạt động bí hiểm. Song một lần trên đường đi công tác từ xã Đại Chánh qua Đại Quang, do một tên bội phản chỉ điểm, ông đã bị bắt. Sau nhiều ngày tra cứu đánh đập, không khuất phục khí tiết của người Cộng sản, địch mang ông đi chặt đầu thị uy nhân dân, cắm ở bến sông... Tiếp nối khí tiết của người chồng, người cha kiên trinh, vợ và các con ông Nguyễn Bùi đều một lòng theo cách mệnh. Nhưng rồi tháng 6-1967 trong một trận chống càn, người vợ đã kiêu dũng hy sinh. Lúc này, các con của liệt sĩ Nguyễn Bùi đã lớn khôn, có người đã có vợ có chồng, song nợ nước thù nhà đều nặng, tuốt luốt tiếp nối nhau khởi hành cầm súng và lần lượt hy sinh.
Nước nhà hợp nhất, người dân khắp nơi lần lượt trở về xây dựng lại quê hương, khai thác vỡ hóa, đoàn viên với ngày vui Bắc Nam thống nhất. Chỉ có gia đình ông không còn một ai. 7 người trong đại gia đình gồm bác mẹ, con, dâu rể... Đều được xác nhận là liệt sĩ. Mảnh vườn xưa, nền nhà cũ trơ trẽn với thời gian. Quờ quạng những người trong gia đình ông Nguyễn Bùi không còn ai thờ phượng lửa hương , thậm chí không còn người nhà đẵn để nhận bất cứ sự đãi ngộ nào của quốc gia. Để tôn và tưởng nhớ công lao to lớn của gia đình liệt sĩ Nguyễn Bùi, Đảng bộ và quần chúng. # Xã Đại Minh đóng góp xây dựng Nhà tưởng niệm liệt sĩ ngay trên nền nhà cũ của ông, trong khu văn hóa thôn Phú Mỹ. Đây là công trình văn hóa giáo dục truyền thống cách mạng của địa phương, là nơi để cán bộ, quần chúng. # Và thế hệ trẻ đến viếng hương, tưởng niệm cả một tập thể gia đình gồm 7 người gan góc hy sinh cho độc lập, tự do giang sơn. Nguyễn Gia |