Có cỗi nguồn từ những câu chuyện cổ tích đầy mầu sắc được bày bán trên cái bàn gỗ nhỏ trông thật vui mắt
Trước đây đồ chơi cho con trẻ rất hiếm. Bài, ảnh: THANH HẢI. Công nghệ chế biến sản phẩm cũng khá công phu vì vật liệu chính để làm tò he là bột gạo nếp.
Thoáng buồn, nhưng những người dân như anh Mười vẫn tiếp chuyện gắn bó đời mình với những cây tò he và đôi khi đâu đó trên phường phố đông đúc người ta vẫn bắt gặp hình ảnh ngộ đầy mầu sắc ấy bước ra từ huyền thoại trong những câu chuyện cổ tích thời xưa bé, hiện rõ dưới đôi bàn tay của các nghệ sĩ dân gian với chút niềm vui trẻ nít rất giản dị giống như chính cuộc sống làng quê chất phác của họ vậy.
Thế nhưng hiện tại, những thứ trò chơi đương đại hơn đã dần thay thế thú vui dân dã đó. Nặn tò he. Nếu bột chín quá thì sẽ ướt và nhão, sống quá thì khô, nặn sẽ dễ nứt. Tan học, đứa nào được bác mẹ mua cho một con vật hay hình ảnh nào đó được làm bằng bột pha phẩm mầu xanh, đỏ là thích lắm. Với ánh mắt bóng gió, anh Mười phân vua với chúng tôi: "Thời buổi giá cả đắt đỏ như thế này, mỗi que tò he chỉ bán với giá năm, sáu nghìn đồng, lãi hai nghìn, mà mỗi ngày bán được mấy que đâu.
Sau khi hoàn tất xong giai đoạn này thì người ta sẽ nắm bột thành từng vắt và nhuộm bốn mầu cơ bản là vàng, đỏ, đen và xanh.
Mầu phải được chế biến thực từ vật như: hoa lè, củ nghệ, cây nhọ nồi, lá chàm, lá riềng. Chỉ cần một ít bột nếp mầu với cây tre nhỏ, dài chừng 40 cm, dưới đôi bàn tay tài ba và khối óc sáng tạo của anh thì những hình ảnh dễ thương thường hay đọng lại trong trí nhớ tượng con trẻ của các em nhỏ dần hiện ra ngay trước mắt. Hồn cốt của tò he, những tác phẩm nghệ thuật chứa đựng vẻ đẹp tinh tế và đậm nét văn hóa của làng quê Việt Nam hiện nay đang phải chịu sức ép của gánh nặng mưu sinh thật cùng cực và cập kênh.
Nè hình Tôn Ngộ Không, Đường Tăng, Đô-rê-mon hay những con vật như rồng, phượng, sư tử, lợn, gà. Trong cái nóng nóng bức của buổi trưa, chúng tôi bị suýt ngay vào "vương quốc" tò he của anh Đặng Văn Mười đang bày bán tại góc vỉa hè đường Nguyễn Sơn, quận Tân Phú, TP Hồ Chí Minh. Nhằm tránh độc hại cho con nít khi chúng đem ăn.
Trẻ mỏ giờ thích chơi ô-tô, siêu nhân, máy bay hay game online hơn là những món đồ vật thủ công gần gụi với khí trời và hơi thở trong sạch nơi đồng quê nên nghề truyền thống này đã gặp không ít khó khăn trong việc duy trì và phát triển.
Nhiều khi lũ trẻ chẳng có tiền mua nhưng xúm lại quanh hòm đồ nghề, dõi theo đôi bàn tay khéo đang nặn những con vật với ánh mắt rất hâm mộ, cũng khiến cho người thợ cảm thấy vui.
Chúng tôi vào đây kiếm thêm thu nhập bằng nghề này chỉ là một phần, một phần nữa là muốn giữ lại cái nghề lâu đời này". Chính do vậy mà những người nặn tò he hay ngồi ngay trước cổng trường, nhất là những trường tiểu học và mẫu giáo để bày bán những sản phẩm độc đáo của mình.
Khi nói đến "lý lịch" của nghề này thì anh mỉm cười tâm tư: Cái anh "tò" này xuất hiện ở quê tôi đã từ rất lâu rồi, tôi là đời thứ tư của họ Đặng theo nghề này đấy. Nhìn những ánh mắt trẻ con đang say sưa dõi theo từng động tác vê vê, nắn nắn khéo của người thợ nặn tò he mới thấy hết được sức hấp dẫn, cuộn của cái nghề này.
